Kuşkusuz, düşünme insan doğasının doğal bir yönüdür. Dolayısıyla her düşünceli olma durumunu psikolojik bir rahatsızlık olarak sınıflandırmak mümkün değildir. Örneğin, gelecek hafta yapacağınız sunumda ters gidebilecek her şeyi düşünüp durabilirsiniz ya da yaklaşan iş görüşmenizde ne giyeceğinize karar vermeye çalışırken saatlerinizi boşa harcayabilirsiniz. Ayrıca, bir şeylerin üzerinde düşünmek, olaylara kafa yormak beyin için egzersiz olabilir. Ancak, birçok insanın karşılaştığı aşırı düşünme, yani “overthinking”, hayatın birçok alanını ciddi şekilde etkilediğinde ve günün büyük bir kısmını kapladığında ciddi bir sorun haline gelir. Düşüncelerimizi kontrol edemediğimizde ve sınırı aştığımızda bu durum kronikleşebilir.
Aşırı Düşünmenin Zararları
Aynı düşünceleri tekrar tekrar yorumlamak, üzerine analizler yapmak “aşırı düşünme”nin yapısını oluşturur. Aşırı düşünme iki formda olabilir; geçmiş hakkında tekrarlayıcı bir şekilde uzunca düşünmek (ruminasyon) ve gelecek için endişelenmek. İkisinin de sonucunda kişide stres, korku, mutsuzluk ve kapana sıkışmışlık duyguları ortaya çıkar. Ayrıca kişiyi, depresyon ve anksiyeteye daha yatkın hale getirebilir. Yani, aşırı düşünmek ruh sağlığınızın bozulmasına neden olur ve ruh sağlığınız bozuldukça aşırı düşünme olasılığınız da artar. Bu şekilde bir kısır döngü oluşur.
Bazen fazla düşünmenin bir şekilde kötü şeylerin olmasını engellediği yanılgısına kapılabiliriz. Ve eğer yeterince endişelenmezsek ya da geçmişi yeterince irdelemezsek, bir şekilde daha fazla sorunla karşılaşacağımızı düşünebiliriz. Aslında, bir şey hakkında ne kadar uzun süre düşünürseniz, verimli bir şekilde harekete geçmek için o kadar az zamanınız ve enerjiniz olur. Ayrıca, geçmişe dair neyi yapabileceğinizi düşünmek, kararlarınızı ikinci kez değerlendirmek ve sürekli en kötü durum senaryolarını hayal etmek gün sonunda oldukça yorucu olabilir. Bir konuya veya soruna mümkün olan her açıdan bakmaya ve gelecekteki olayları tahmin etmeye çalışmak da aynı derecede yorucu olabilir. Araştırmaların da gösterdiği gibi fazla düşünmenin yarardan çok zarar getirmekte ve sorunları önlemek veya çözmek için sağlıklı bir adım olmamaktadır.
Aşırı Düşünen Biri (Overthinker) Olduğunuzu Gösteren İşaretler
Peki overthinking (aşırı düşünme) yaşadığınızı gösteren işaretler nelerdir? Psikoterapist Amy Morin, bu işaretleri 10 maddede sıralıyor:
- Utanç verici anları zihinde tekrar tekrar yaşamak
- Zihin susmadığı için uyumakta zorlanmak
- Kendine sürekli “Ya şöyle olsaydı..?” sorularını sormak
- Boş zamanların çoğunu insanların söyledikleri şeylerin ya da olayların ardındaki gizli anlamları düşünerek geçirmek
- İnsanların yaptığı konuşmaları zihinde yeniden canlandırmak ve söylenen ya da söylenmeyen şeyleri düşünmek
- Gemişteki hataları sürekli yeniden yaşamak
- Birisi bir şey söylediğinde ya da hoşuma gitmeyen bir şekilde davrandığında, bunun üzerinde durmak
- Geçmişteki olaylara takılıp kalarak ya da gelecek hakkında endişelenerek çok zaman harcamak, çoğu zaman şu anda neler olup bittiğini kaçırmak
- Kontrol edilemeyen durumlar üzerinde sık sık endişelenmek
- Endişelenmeden duramamak
Aşırı Düşünme (Overthinking) ile Başa Çıkma Yolları
Aşırı düşünmeye son vermenin yollarını bulmak, sizi rahatsız eden şeyler hakkında sadece düşünmek yerine hayatınızda harekete geçmenize yardımcı olabilir. Bir şeyi tekrar tekrar aklınızdan geçirmek yerine, durumu çözmek için gerekli adımları atmaya başlayabilirsiniz.
- Bir şeyi çok düşündüğünüzde dikkat edin. Farkındalık aşırı düşünmenin ilk adımıdır. Bir şeyleri fazla düşünme eğiliminizin farkına vardığınızda, değişmek için adımlar atabilirsiniz.
- Zihninizi oyalayacak faaliyetlerde bulunun. Düşünce gerektiren davranışlarla zihninizi oyalayın: düşüncelerinizi kağıda yazmak, kitap okumak, puzzle yapmak vb.
- Dikkatinizi mutluluğa odaklayın. Kendinizi mutlu, olumlu, sağlıklı alternatiflere yönlendirmenin bir yolunu bulun: dans, egzersiz, enstrüman öğrenmek, örgü örmek, resim yapmak vb.
- Sosyal medyadan uzak kalın. Aşırı düşünme eyleminiz kişi veya kişilerle ilgiliyse sosyal medya kullanımızını sınırlayın.
- Mükemmeli yakalamayı ve kontrolcü olmayı bırakın. Mükemmeli beklemek ve her şeyi kontrol edebileceğinize inanmak ilerleme kaydetmede büyük engellerdir. Bu yüzden durumlara daha gerçekçi yaklaşın.
- Düzenli egzersize vakit ayırın ve sağlıklı beslenmeye dikkat edin. Düzenli egzersiz ve sağlıklı bir beslenme planı sizi stresten uzaklaştıracak ve zihin rahatlığınızı sağlayacaktır.
Uzman Psikolog Öykü Yıldız
