Sürekli paketli gıdalar veya tatlı atıştırmalıklara yönelme isteği, tok olmamıza rağmen bir şeyler yeme eğilimimiz gerçekten de bedenimizin besin ihtiyacından mı kaynaklanıyor, yoksa açlığımız daha da derinlerde bir yerde mi?
Mutsuz olduğumuzda, öfke duyduğumuzda, yalnız hissettiğimizde, stres ve kaygı etrafımızı çevrelediğinde elimiz genellikle sağlıksız besinlere gidiyor. Yemeği duygularla baş etmek için bir araç gibi kullanıyoruz. Yiyeceklerimizi de genellikle abur cubur, şekerli veya yağlı besinleri tercih ediyoruz. Yemek yerken aldığımız keyif yemek bittiğinde suçluluk, pişmanlık duygularına dönüştüğü gibi bir de başlangıçta hissettiğimiz zor duyguların yok olmayıp tüm varlıklarını sürdürdükleri gerçekliği ile baş başa kalıyoruz. Bu duygu odaklı işlevsiz yeme davranışını “duygusal yeme” olarak adlandırıyoruz.
Duygusal Yeme Nedir?
Duygusal yeme davranışı, duygusal durumların etkisi altında aşırı yeme davranışları sergileme ve bu davranışın kontrol edilememesi durumudur. Duygusal yeme, kişinin aç olmadığı halde stres, kaygı, yalnızlık, öfke gibi rahatsız edici olumsuz duygularla başa çıkmanın veya bunları bastırmanın bir yolu olarak yemekleri kullanmasıdır. Yani bu kişiler, yiyecekleri duygusal rahatlama ya da kendilerini daha iyi hissetme aracı olarak kullanırlar. Bu kontrolsüz ve işlevsiz yeme davranışı kişinin zamanla kilo almasına yol açabilir ve yeme davranışı sonrasında suçluluk, utanç veya pişmanlık duygularıyla karşı karşıya bırakabilir. Duygusal yeme daha ileri boyutta yeme bağımlılığı veya tıkınırcasına yeme bozukluğuna yol açabilir.
Duygusal Yeme ve Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu Arasında Nasıl Bir İlişki Var?
Çoğumuzun zaman zaman kendi iradesiyle yaptığı duygusal yemenin aksine tıkınırcasına yeme ataklarında yemek yemeyi belli bir noktada durduran sınır yoktur. Kişi yeme isteğini ve yediği miktarı kontrol edemez, sonrasında ise yoğun bir fiziksel rahatsızlık ve suçluluk, utanç veya pişmanlık duygusu hisseder.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunda;
- Alışılanın çok üstünde bir hızla yeme
- Rahatsızlık verecek düzeyde tokluk hissedinceye kadar yeme
- Açlık hissi duymuyorken aşırı miktarlarda yeme
- Ne kadar yediğinden utandığı için yalnızken yeme
- Yeme sonrası kendinden tiksinme, çökkünlük yaşama ya da suçluluk duymadan bahsedilebilir.
Kişi, duygusal olarak sıkıntısının azalması amacıyla yemek yerse, bu davranışı sonrasında “Kendimi durduramıyorum” şeklinde yemek yemenin kontrol edilemeyeceğine dair yeni düşünceler üretebilir. Tıkınırcasına yeme ile duygusal olarak rahatlama hisseden bireyde, bu davranış, tekrar etme eğilimi gösterir ve tıkınırcasına yeme davranışı alışkanlık haline gelebilir. Bu da sonucunda sağlıksız bir yeme döngüsüne sebep olabilir.
Duygusal Yeme Davranışını Nasıl Ortadan Kaldırabiliriz?
Duygularımızı bastırmaya veya onların şekil değiştirmesi için çabalamaya çalışmak yerine bize ne anlatmak istediklerine odaklanmak, altında yatan sebepleri anlamaya çalışmak onları daha sağlıklı yönetmemize yardımcı olacaktır. Duygusal açlığı gidermenin yolu, önce farkındalıkla başlayıp ardından yeme davranışının ardındaki mesajı doğru değerlendirebilmekten ve asıl ihtiyacı karşılamaktan geçmektedir.
Yemek yeme dürtüsü bazen fiziksel açlıktan, bazen de duygusal açlıktan doğabilir. Ancak çoğu zaman bu ikisini birbirinden ayırt etmekte zorlanabiliriz. Bu sebepten açlığımızın duygusal açlıktan mı fiziksel açlıktan mı kaynaklandığını ayırt etmek, duygusal yeme davranışını önlemede önemli bir yer tutmaktadır.
Yeme bozuklukları, karmaşık bir durumdur ve profesyonel yardım gerektirebilir. Profesyonel bir uzman, bireyin durumunu değerlendirebilir ve uygun tedavi planını oluşturabilir. Sizi rahatsız eden duygusal yeme davranışınız veya tıkınırcasına yeme ataklarınız varsa mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına başvurmalısınız.
Uzman Psikolog Öykü Yıldız
Kaynakça; İnalkaç, S., & Arslantaş, H. (2018). Duygusal yeme. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 27(1), 70-82.
Ünal, S. G. (2018). Duygusal yeme ve obezite. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(2), 30-47.
